Dag van de Gastouder

Een emmer vol waardering

Tijdens het welkomstwoord bij de lezing op van de Dag van de Gastouder zorgde Nienke voor een ludieke actie die meteen de sfeer erin bracht! Onder enkele stoelen in de zaal had inZicht stiekem 6 pleisters geplakt. Wie er eentje vond, kreeg een vrolijke emmer vol waardering met een prachtige bolchrysant – het speciale cadeau van de Dag van de Gastouder dit jaar!

Het was een komisch gezicht om iedereen te zien opstaan en onder hun stoel te laten zoeken. De zoektocht zorgde voor veel gezelligheid en een goede start van de avond!

‘Alles begint met inZicht’ zo concludeert Steven Pont zijn lezing over hechting vanavond in het Barontheater! Een volle zaal met pedagogisch professionals werd meegenomen in de wereld van hechting en de effecten van een verstoorde hechting.

Hechting is een serieus onderwerp, het is de basis waarop we voort borduren, het fundament waar de verdere ontwikkeling op gestoeld is. Het verschil wordt vroeg gemaakt, een gemiste kans in de jonge jaren van een kind geeft een minder stevig fundament. Kinderen kunnen veilig en onveilig gehecht zijn. De hechting van een kind kun je terugzien in het gedrag op latere leeftijd. De belangrijkste hechting is toch wel die aan je medemens. Een groot deel van je uiteindelijke levensgeluk hangt ermee samen.

‘De wet van piep’

Kinderen kennen de eerste negen maanden een veilige geborgen wereld in de baarmoeder, waar alles zacht, warm, stil en donker is. Een eigen persoonlijke wellness ervaring, hoe fijn is dat. Daarna volgt een serie aan nieuwe ervaringen bij de geboorte. Het kind ervaart voor het eerst koud, hard, lawaai, licht en gaat huilen/krijsen. En huilt de baby niet direct dan een ‘tikje’, om de longen op gang te brengen, dus een eerste ervaring met pijn’. Met daarna het doorknippen van de navelstreng, dan gaat het kind over op instinct. Het leven is onveilig, een kind moet hechten uit overlevingsdrang. Welkom in de wereld, ‘je staat gelijk met 6-0 achter’ stelt Steven.

Schattig zijn als baby en daarbij toch ook jezelf in beeld brengen bij de verzorger(s). Vanuit overlevingsdrang is ‘een beetje lastig zijn’ wel van belang om de aandacht vast te houden van de verzorger waarvan jij als kind afhankelijk bent. ‘Schattig met een randje moeilijk’ noemt Steven Pont het; een beetje lastig zijn = ‘de wet van piep’.

Hechting

Kinderen die veilig gehecht zijn, hebben erop leren vertrouwen dat ze terecht kunnen bij hun verzorger. Ook als die (tijdelijk) uit beeld is. Ze weten dat hun ouders (of bijvoorbeeld grootouders) er voor ze zijn op momenten dat ze stress hebben, moe zijn, ziek zijn, honger hebben of emoties hebben, zoals angst, boosheid of verdriet. Een veilig gehecht kind heeft dus een gezonde balans tussen het ontdekken van de omgeving en weer terugkomen bij de bekende, vertrouwde volwassene. Hoe vaker dit proces lekker verloopt, hoe meer zelfvertrouwen een kind krijgt en hoe veerkrachtiger het is. Zo zal een peuter die veilig gehecht is, makkelijker omgaan met afscheid nemen van zijn ouders. Het is voor het kind vanzelfsprekend: straks zie ik ze weer!

Onveilig

Jammer genoeg zijn niet alle kinderen (even) veilig gehecht. Dat kan bijvoorbeeld komen door langdurige afwezigheid van ouders; fysiek of psychisch. Ook instabiele opvoedsituaties kunnen een rol spelen, een scheiding of bijvoorbeeld mishandeling.

Kinderen die onveilig gehecht zijn, kunnen gedrag vertonen dat je enorm kan uitdagen in de interactie. Zo kunnen kinderen heel erg naar buiten gericht zijn: ze bijten, slaan en schreeuwen. Of ze zijn juist heel erg teruggetrokken: ze vermijden contact en zijn in zichzelf gekeerd. Het kan als pedagogisch professional dan best lastig zijn om die sensitieve, warme en inlevende volwassene te zijn. Het is belangrijk dat je weet uit wat voor gezin een kind komt, wat er op dat moment speelt in de thuissituatie. Dan kun je het gedrag beter plaatsen en meer begrip opbrengen. Gedrag wil namelijk niet opgelost, maar begrepen worden. Hoe je het ook wendt of keert: ieder kind wil zich geliefd, gezien en gehoord voelen.

Hechtingsfiguren

In de meeste gevallen zijn hechtingsfiguren in eerste instantie de ouders. Maar daarnaast is er ruimte voor nog een paar andere volwassenen uit de directe omgeving: een opa, oma, oom of tante, een pedagogisch medewerker of een gastouder. Dit zijn de mensen ze het meeste zien.

Een kind profiteert van iedere positieve vertrouwensrelatie. Daarom heb jij als pedagogisch professional zo’n belangrijke rol in het leven van een onveilig gehecht kind. Jij kunt het kind geven wat het nodig heeft om goed te kunnen hechten. Dat doe je al door het kind aandacht te geven, er te zijn, te reageren op het kind en in te spelen op zijn of haar behoeftes. Ondersteun een kind: zeg wat je doet en doe wat je zegt. Maak samen plezier en hou een lijntje met het kind: zorg dat je er bent als het je nodig heeft (geruststellen, troosten, reageren).

Steven hoopt vooral ook dat wij wél fouten maken, graag zelfs! Benoem je fout, leg het uit en zeg sorry, leer op die manier de kinderen hoe om te gaan met fouten maken en hoe dit te herstellen.

Hechtingsstijlen

Kinderen hechten zich allemaal, maar niet op dezelfde manier. Er zijn vier hechtingsstijlen:
Veilige hechting Zestig procent van alle kinderen is veilig gehecht. Bij hen is er balans tussen nabijheid zoeken van een bekende, vertrouwde volwassene en het ontdekken van de omgeving (exploreren). Het kind voelt zich veilig en vertrouwd in de wereld om zich heen, ook als de ouder niet in de buurt is. Het kind heeft zelfvertrouwen en veerkracht.
Ambivalente hechting (angstig-afwerend) Deze kinderen hebben de warme, sensitieve opvoeder gemist. Zij maximaliseren hun hechtingsgedrag. Ze zoeken nabijheid, maar zijn niet snel gekalmeerd. Deze kinderen spelen amper en hebben niet veel interesse in hun omgeving.
Onveilig vermijdende hechting Deze kinderen hebben geleerd dat volwassenen niet beschikbaar zijn. Zij stellen zich onafhankelijk op en minimaliseren het hechtingsgedrag. Ze negeren volwassenen, zoeken weinig troost en zijn heel zelfstandig. Het kind is heel erg op zichzelf en er is weinig interactie.
Gedesorganiseerde hechting Deze hechtingsstijl komt het minst voor en vooral bij kinderen met ingrijpende traumatische ervaringen, zoals mishandeling. Het kind kan moeilijk inschatten of de ouder beschikbaar is door tegenstrijdige reacties. Kinderen vertonen onvoorspelbaar, zeldzaam en/of vreemd gedrag.

Good Will Hunting

Steven laat ons voorbeelden zien uit de film Good Will Hunting, waarin duidelijk naar voren komt hoe een zelf beschermende reactie lastig te doorbreken gedrag kan worden. Iemand die zich wel wil hechten, maar hechting vermijd. Het creëren van onveiligheid als een afweer mechanisme.

Wij zijn ons eigen materiaal

Pedagogisch professionals zijn zelf het gereedschap wat wij inzetten in ons werk met de kinderen.
Een timmerman heeft een gereedschapskist waar hij zijn werkmateriaal uit haalt. Een hamer en een zaag en een nijptang. Maar in de kinderopvang zijn we ons eigen werkmateriaal, we werken met wie we zijn. En als we iemand zijn die op het gebied van hechting een beetje een belast verleden heeft, dan nemen we dat soms dus ongewild mee naar ons werk met de kinderen.

Steven gebruikt een voorval uit zijn jeugd als voorbeeld, hoe hij een angst voor honden opliep. Hoe hij op jonge leeftijd een wond aan zijn ooglid opliep door de teckel van het gezin. Steven moest naar het ziekenhuis. Deze negatieve ervaring slaan we op als bedreigend en dus gaan we situaties met honden vermijden. Uit zelfbescherming vertonen we vluchtgedrag zodra er een situatie is met een hond. Ook als de situatie eigenlijk helemaal niet bedreigend is, de trigger maakt dat we reageren.
Inmiddels is de angst voor honden aangepakt en opgelost, Steven heeft met zijn eigen gezin nu ook een hond en dit gaat ‘easy’.

Zelfbeeld en pedagogisch professional

Zelfbeeld en pedagogisch professional
We moeten onze expertise als pedagogisch professional en de rol die wij spelen in de meest belangrijke jaren van de ontwikkeling van kinderen niet onderschatten. De eerste jaren zijn cruciaal en daarmee is de rol van de pedagogisch professional ontzettend belangrijk.

Jezelf goed kennen is een voorwaarde om je vak goed te kunnen uitoefenen. Je eigen valkuilen en ervaringen (h)erkennen om te voorkomen dat je jouw eigen ervaringen gaat projecteren op anderen. Elke reactie die je op je werk geeft, zegt natuurlijk iets over de situatie, maar ook over jou.

‘Alles begint met inzicht’ aldus Steven Pont.

Een inspirerende en waardevolle avond waarbij Steven ons een spiegel heeft voorgehouden en het belang heeft laten zien van ons werk en de invloed die het heeft bij kinderen. Stof tot nadenken!

Gastouderbureau inZicht
19-9-2024